Gentse besparingen: wat met milieu en klimaat?

Wat is de impact van de besparingsmaatregelen op het milieu- en klimaatbeleid van Stad Gent? Gents MilieuFront probeerde die vraag te beantwoorden, maar de communicatie van het stadsbestuur laat ernstig te wensen over. Niettemin komen we tot enkele opmerkelijke vaststellingen.

Kerntakendebat: hoezo debat?

Nee, helder of volledig kan je de communicatie van het stadsbestuur niet noemen. Maandenlang hulde het college van burgemeester en schepenen zich in stilzwijgen.

Vragen van oppositiepartijen en vanuit het middenveld (ons opiniestuk over de Voedselraad, bijvoorbeeld) over de financiële oefening werden steevast genegeerd. Een operatie van dergelijke omvang zou er nochtans pas mogen komen na een grondig gevoerd takendebat. Toch is er voorafgaand aan het bespaarakkoord van begin juli geen enkele betekenisvolle gedachtewisseling geweest tussen de verkozenen des volks, en van enig initiatief om de enorme expertise van middenveld, vakbonden en Gentenaars te betrekken was al helemaal geen sprake. Het college heeft zelfs nauwelijks uitgelegd waarom precies dat bedrag bespaard moet worden.

De noden van vandaag en morgen

In het persbericht van Stad Gent over de besparingen klinkt het: ‘sommige taken worden afgestoten, om ruimte te maken voor nieuwe taken die tegemoetkomen aan de noden van vandaag en morgen.’ Maar er is in Gent helemaal geen takendebat gevoerd. Het moest en zou allemaal achter gesloten deuren gebeuren.

Erg jammer voor een bestuur dat ‘vertrouwen’ zo hoog in het vaandel draagt (13 keer staat ‘vertrouwen’ in het bestuursakkoord).

Impact

Op de themacommissie van 3 juli klonk het regelmatig dat er ‘verdere afstemming en onderzoek’ nodig was, of ‘we kunnen ons nu nog niet uitspreken over…’ Dat maakt het bijzonder moeilijk om de impact op milieu- en klimaatbeleid in te schatten. Bijvoorbeeld: wordt een wegbespaarde functie voortaan goedkoper uitbesteed of wordt ze helemaal opgedoekt? Klopt het dat je bepaalde teams kan samenvoegen, of dreigt de ene werking de andere dan in de schaduw te stellen?

Bijl versus scalpel

Het is ondertussen genoegzaam bekend dat de besparing niet bepaald een collegiale oefening was, maar een pijnlijk gevecht waarbij partijen en schepenen tegen elkaar werden uitgespeeld en/of vooral dachten aan zichzelf. 

We betwijfelen of dat de beste beleidskeuzes opleverde, maar het heeft wel als voordeel dat we bepaalde methodes met elkaar kunnen vergelijken. Gents MilieuFront ziet grote verschillen in hoe de schepenen met hun milieu- en klimaatgerelateerde bevoegdheden zijn omgegaan. Het is niet overdreven om te stellen dat sommigen met de botte bijl tekeergingen en dat anderen de scalpel hanteerden. 

We zien bijvoorbeeld dat de (internationaal gelauwerde) voedselstrategie en het team rond circulaire economie koudweg worden afgeschaft. Opmerkelijk, gezien schepen Sofie Bracke eind ‘24 deze bevoegdheden maar wat graag binnenhaalde. Extra opmerkelijk als je ziet hoe vroeg op het jaar de Voedselraad al in het vizier kwam. Je kan niet anders dan je afvragen of de schepen tijdens de onderhandelingen al rekening hield met een komende besparingsoefening. 

De oefening van bijvoorbeeld schepen Filip Watteeuw oogt een pak evenwichtiger. Als nu al overduidelijk is dat er op geen enkel beleidsniveau voldoende animo is voor het verstrengen van de lage-emissiezones, heeft het inderdaad weinig zin om daar personeel voor vrij te maken. (Overigens hebben al die beleidsniveaus het mis: onze longen hebben die verstrenging van de lage-emissiezones nog altijd hard nodig!)

We lazen in de krant ook dat voorstellen voor een verhardingstaks of een milieuvignet (ter vervanging van de LEZ) niet door het volledige college werden aanvaard. Spijtig.

De methode van financieschepen Peeters om per schepen ‘targets’ vast te leggen, leidt niet tot het meest samenhangende beleid. Terwijl schepen Watteeuw meer dan vier miljoen euro veiligstelt om sociale woningen fossielvrij te maken, vindt schepen Bracke het niet nodig om de IVAGO-afvalwagens te elektrificeren.

Uitdeelbeleid

Maar belangrijker dan welke schepen meer of minder belang hecht aan milieu en klimaat, is het eindresultaat, het akkoord waarachter Groen en Voor Gent zich schaarden. Het college heeft dus besloten dat het veiligstellen van kwalitatieve voedselvoorziening geen taak is voor een lokaal bestuur. Tegelijk worden schoolmaaltijden en openbaar vervoer voor minderjarigen wel collectief gratis, dus ook voor wie wél een maaltijd of busrit kan betalen. Is zo’n uitdeelbeleid de meest doordachte besteding van het beperkte budget, of zijn er meer efficiënte manieren om een duurzame en sociaal rechtvaardige samenleving op te tuigen?

Het aanjagen van circulaire economie: weg ermee. In de Vlaamse langetermijnstrategie Visie2050 staat circulaire economie nochtans als prioriteit bestempeld, waarbij samenwerking tussen verschillende overheden vermeld staat bij de basisprincipes.

Sneuvelen verder ook: subsidies voor herbruikbare luiers en afvalarme reglementen, en een flink deel van de Fietsambassade en van de wijkmobiliteitsplannen. Het Vrijwilligerspunt wordt opgedoekt, Schoolhoeve De Campagne wordt losgelaten, en 101 gebouwen van de Stad worden ‘afgestoten’, wat afhankelijk van wie je het vraagt wel of niet ‘verkopen’ betekent. Ook de wijkbudgetten, waaruit overduidelijk bleek dat de Gentenaars snakken naar meer groen, gaan op de schop.

Zoals gezegd werd ook het fossielvrij maken van het eigen wagenbestand (afvalwagens) geschrapt. Hoeft het nog herhaald waarom we zéér dringend naar zero uitstoot moeten? Als dit geen kerntaak is, wat dan wel?

Water en brood

Autoparkeren, kennelijk. Omdat het toch werkelijk ondenkbaar is dat de automobilist iets zou worden afgenomen zonder uitgebreid te compenseren, komen er in ruil voor iets hogere parkeertarieven in het centrum buurtparkings en park-and-rides. Als dat betekent dat een Colruyt-parking wordt opengesteld voor buurtbewoners waardoor (méér dan 1:1) straatparkeerplaatsen vergroend kunnen worden: oké. Maar we vinden het zeer bedenkelijk om geld te stoppen in nieuwe en peperdure parkeerinfrastructuur.

En de eerste bewonersparkeerkaart? Die blijft gratis. Het stadsbestuur zet liever de hele stad op water en brood dan een kleine vergoeding te vragen voor het gigantische privégebruik van het publiek domein.

De subsidie voor deelfietsen verdwijnt. Is dat op basis van studiewerk dat aantoont dat de subsidie niet werkt of niet nodig is, of gaat het om nattevingerwerk waarvan de Stad niet weet wat de impact zal zijn op vervoersarmoede en de zeer dringend noodzakelijke modal shift? Nochtans noemde de mobiliteitsschepen op de commissie van 3 juli de strijd tegen vervoersarmoede en het toegankelijker maken van deelmobiliteit twee doelstellingen in het nieuwe beleid. Begrijpe wie kan.

Zonder vogelperspectief crashen we

‘We geven absolute voorrang aan het onderhoud van het stadsgroen en de parken’, zegt schepen Bram Van Braeckevelt, die daar ook een recordbedrag van 14,5 miljoen euro voor wist los te peuteren, net als middelen voor de realisatie van het RUP Groen. Bij andere diensten is de kaalslag groter, maar toch verdwijnen bij de Groendienst enkele functies die te maken hebben met adviesverlening, communicatie en projectcoördinatie.

Dat laatste stemt ons erg bezorgd. De Gentse groenklimaatassen (weet jij, lezer, of je langs of nabij een groenklimaatas woont?) worden al jaren stiefmoederlijk behandeld door het stadhuis. Om ze te realiseren, is het nodig om snel en adequaat in te spelen op mogelijkheden, bijvoorbeeld een groot bouwproject langs zo’n as. Met andere woorden: hiervoor heb je een vogelperspectief nodig, tijd en middelen om projecten te screenen en te, welja, coördineren. Benieuwd hoe de Groendienst de komende jaren op dit vlak méér gaat doen met minder mensen. Gents MilieuFront zal alleszins blijven ijveren voor de realisatie van de groenklimaatassen én voor een nieuw RUP Groen&Blauw om waardevolle gebieden te beschermen tegen de betonmolens. 

We blijven even bij het vogelperspectief. Er verdwijnen maar liefst vijftien jobs bij projectbureau Ruimte en bij de Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Planning. Schepen Joris Vandenbroucke zegt daarover: ‘Adviesverlening gaan we afbouwen bij projecten die niet van ons zijn.’ En: ‘We vereenvoudigen daarin sterk en focussen meer op onze eigen projecten.’

Laten we dit even heel concreet maken. Aan de Dampoort, een van de best bereikbare plaatsen van Vlaanderen (zeker als ook de tram van Gentspoort er komt), plant een projectontwikkelaar een nieuw kantoorgebouw met een waanzinnige honderd autoparkeerplaatsen. Artevelde plant een nieuw schoolgebouw: opnieuw honderd parkeerplaatsen erbij. Bij het te vernieuwen treinstation zou een parking moeten komen, hopla, 500 nieuwe parkeerplaatsen. Ook ten zuiden van het station komen tal van nieuwe gebouwen met nieuwe parkeergelegenheid.

Rond de Dampoort dreigt dus een enorme auto-indigestie. Om zulke rampen te voorkomen heeft Gent sterke diensten nodig die tijdig aan de alarmbel kunnen en mogen trekken. In plaats daarvan zegt het stadsbestuur dat het minder wil wegen op ‘projecten die niet van ons zijn’ en stuurt het precies die mensen wandelen die enig overzicht kunnen bewaren. Gents MilieuFront vindt dit een bijzonder pijnlijke en kwalijke vergissing. 

Conclusie

Kan je meer doen met minder? Misschien. Crisis voedt de creativiteit. Helaas zien we in de oefening van het college niet alleen de bereidheid om te besparen, maar bij sommigen ook de al te gretige wil om noodzakelijk en degelijk milieu- en klimaatbeleid te schrappen. GMF zal de komende maanden daarom opnieuw op gesprek gaan bij de schepenen en op tafel kloppen voor wat volgens ons echte kerntaken zijn: gezonde lucht, een sterke biodiversiteit, een stad die ook leefbaar is in een loden hitte.