Stadsplant ambassade: bosrank

De Geveltuinbrigade verrijkt onze stad elk jaar met honderden nieuwe Gentenaars; klimplanten die hard nodig zijn om onze stad klimaatrobuust te maken en de biodiversiteit te herstellen. Hoog tijd om deze Gentenaars beter te leren kennen. Deze keer is de bosrank (Clematis vitalba) aan de beurt.

Biodiversiteitsverlies wordt meer en meer als het grote probleem van de 21ste eeuw gezien. En hoewel we meer en meer grond opzij zetten als beschermde natuurgebieden, lijkt het tij niet te keren. Om biodiversiteit te waarborgen moeten we, naast het behouden en uitbreiden van natuurgebieden, natuur meer en meer integreren in onze culturele landschappen, op het platteland en in de stad. Zulke culturele landschappen laten nu vaak weinig ruimte aan natuur, en getuigen daarmee van een troosteloos gebrek aan fantasie. We kunnen, als we dat willen, ook de stad tot een fijn thuis voor onze mede aardbewoners maken. 

Bosrank is een plant die ons daar wat over kan leren. Deze inheemse klimmer, die van nature voorkomt in een groot deel van Eurazië, is in Gent op vele plekken te bewonderen, bijvoorbeeld aan de hekken naast het spoor bij de buitensingel, ter hoogte van ABC. Nu draagt de plant prachtige pluizige zaadhulzen, wat hem op de Engelse naam ‘Old men’s beard’ is komen te staan. Ook draagt de plant in het Engels de naam ‘travellers joy’, maar dat heeft evengoed te maken met de prachtige bloemen. In Italië heet de plant ‘vitalba’. Daar eten ze de jonge scheuten in een Toscaanse omelet, Vitalbini. Maar pas op; enkel de jonge lente scheuten zijn te gebruiken; de plant wordt vrij snel in het seizoen serieus giftig! De smaak is een beetje zoals de geur; vanilla-achtig.

Bosrank vestigt zich vaak in door mensen gedomineerd terrein zonder dat de mens dat wil, op verwaarloosde afrasteringen van spoorwegen of industriële terreinen. Maar hij heeft ook een andere strategie ontwikkeld. Bosrank heeft de mens aangezet om een actieve rol te spelen in de verzorging en vermenigvuldiging van de plant. De onwaarschijnlijke schoonheid en verscheidenheid aan bloemen, geëvolueerd om insecten te imponeren, heeft mensen ertoe bewogen bosrank, en zijn naaste familie in het geslacht clematis, te pamperen en wereldwijd  te verspreiden.

De inheemse clematis vinden we ook in onze bossen, op kalkrijke bodem. Daar is plant geëvolueerd samen met talloze andere organismen. Hij kruipt over de bodem en klimt op bomen en struiken. Hij vormt dichte takkenkluwes waar vogels en zoogdieren beschutting vinden. Insecten (hommels, bijen, zweefvliegen en vlinders) eten het stuifmeel van de bloemen. Verschillende zeldzame rupsen, zoals die van de bosrankdwergspanner (Eupithecia haworthiata), de bruine bosrankspanner (Horisme vitalbata) en de tere zomervlinder (Hemistola Chrysoprasaria) hebben de bosrank als waardplant. Bosrank is een  soort waar het voortbestaan van vele anderen verweven is, een pilaar van onze biodiversiteit.

Dit artikel werd geschreven door Daniël Vernooy voor Frontaal (editie winter 2024), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto: pixabay etienne F59