Boekenclub: Apocalypsofie

De boekenclub van GMF las Apocalypsofie : over recycling, groene groei en andere gevaarlijke fantasieën van Lisa Doeland
Lisa Doeland is docente filosofie en onderzoekster aan de Universiteit Amsterdam. De opzet van dit boek is om de gevaarlijke fantasieën bloot te leggen die wij als technologische maatschappij koesteren tegenover van de ecologische problematiek. 

 De zogenaamde technologische quick fixes worden snel naar voren geschoven als een manier om ecologische problemen op te lossen. Dit zonder dat er inherent dingen moeten veranderen in het economische systeem. Sinds het neoliberalisme zijn intrede deed in de jaren tachtig is de economie iets onaantastbaars geworden. Margaret Thatcher verkondigde indertijd al dat er geen alternatief was. Doeland verwoordt het heel goed als ze zegt: “Als we meegaan in de redenering dat er geen alternatief is voor het kapitalisme, zien we het als een apolitiek, ahistorisch, natuurlijk proces. Maar dat is het niet.” Ideologie speelt hier dus een belangrijke rol. Meer bepaald ideologie die zich uit in hoe iemand zich gedraagt ten opzichte van de ecologische crisis. Zelfs als iemand bijvoorbeeld weet dat CO2 uitstotende producten schadelijk zijn maar ze toch koopt,  toont dit dat het moeilijk is om uit het huidige referentiekader te stappen. Maar paradoxaal genoeg maakt dit gedrag de bestaande problemen juist des te prangender.  De oud-Griekse betekenis van het woord apocalyps is onthulling. Volgens haar kan dit apocalyptisch fatalisme gebruikt worden als een soort middel om de toekomst voor te stellen. Dit kan dan een denkoefening zijn om zich bewust te worden dat de toekomst niet per se 100 procent in steen gebeiteld staat. Deze anticipatie op een onzekere toekomst kan ons helpen om wakker geschud te worden uit onze huidige manier van doen. Doeland noemt deze uitwas van vooruitgangsdenken “wreed optimisme”.

De vraag is, doen we niks en laten we de problemen erger worden omdat het toch geen nut heeft of proberen we er in de toekomst het beste van te maken? Durven we te denken over een bepaalde toekomst waar we misschien op een meer ecologische manier zullen leven, maar huidige zekerheden zullen moeten opgeven?

De apocalyps is al lang op een trage en subtiele manier bezig, dus eigenlijk kunnen we beter spreken van een post-apocalyptische tijd. Het leren loslaten van groene fantasieën zoals het compenseren van CO2-uitstoot en het blijven fixeren op een circulaire economie. In het boek geeft ze goede argumenten tegen deze fenomenen, en gebruikt ze veel citaten van andere filosofische denkers. Dit kan er soms voor zorgen dat het wat moeilijk is om Doeland’s eigen opinie uit de tekst te halen. Al bij al een interessant boek voor mensen die eens een ander soort benadering inzake de ecologische crisis willen lezen. 

Dit artikel werd geschreven door Michiel Degraeve voor Frontaal (editie winter 2024), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!
Pix: Pixabay Congerdesign
Zin om mee te lezen met onze boekenclub? Stuur een mailtje naar [email protected]!