Hoe zou het nog zijn met… de fly-over? of laten we het viaduct toch maar staan?

Op autoloze zondag is de fly-over aan het Zuidpark al enkele jaren dé topattractie. Die septemberdag is de enige dag in het jaar dat je op het viaduct mag doen wat er 364 andere dagen strikt verboden is: wandelen. Het doet telkens opnieuw dromen van een Gent met minder auto’s en zónder fly-over. Veel Gentenaars zien het betonnen bouwwerk liever verdwijnen. Ook bij het Gentse stadsbestuur staat de toekomst van de fly-over op de agenda. Wat is de stand van zaken?

Quizvraag: Waar begint de fly-over? De B401 gaat als fly-over van de grond aan de oefenvelden van AA Gent. En waar eindigt de fly-over? Aan de Zuid natuurlijk! Wanneer de fly-over begon is ook duidelijk: in 1972, in de tijd toen auto’s de veelbelovende toekomst waren. Maar wanneer eindigt de fly-over? Dát is pas de vraag van 1 miljoen. De hele stad zal komen kijken naar stoeten auto’s, voorspelde de Gentenaar kort voor de opening van de viaduct in 1972. De journalist van dienst was kritisch: hij vond het een monumentale flater om een autostrade in het centrum van Gent doen aankomen. Ook het Groencomité – GMF’ers avant-la-lettre – betreurde de halvering van het Zuidpark. Zij werden gepaaid met beplantingen in de bermen. De Gentse gemeenteraad had nauwelijks bezwaar. Maar één enkel raadslid vroeg zich af waar het verkeer naartoe moest eens het aan de Zuid aankwam.

Veranderende tijden
Dat is anno 2023 wel even anders. Al meer dan tien jaar pleit de Gentse meerderheid unisono voor de afbraak van de fly-over. Het bestuursakkoord in 2018 was duidelijk: ‘We creëren een nieuw portaal tot Gent met P&R en een snelle en performante shuttleverbinding in de buurt van de oksel van de E17 en de B401. Het Koning Albertpark wordt uitgebreid en heringericht tot een echt Central Park’. Er was maar één probleem, waar uiteraard ook de Stad zich van bewust van is: de B401 is een gewestweg. Het is dus de Vlaamse Overheid die finaal over het lot van de fly-over beslist. Al in 2014 verzekerde toenmalig mobiliteitsminister Ben Weyts dat Vlaanderen het plan steunde om het viaduct af te sluiten, want een afrit tot in het stadscentrum is niet eigentijds.

Slopen of niet slopen?
‘De fly-over is een pathologisch overblijfsel uit het verleden, een symbool van ontwrichting en ontkoppeling, een reliek van een blind vertrouwen in de auto als de toekomst’. Het oordeel van één van de medewerkers aan de studie over de toekomst van de fly-over die de Stad in 2018 liet uitvoeren is niet mals. Er is ook ruimte voor nuance: ‘We mogen in geen
geval met hetzelfde vertrouwen nieuwe relieken creëren’. Wat wij daaronder verstaan? Het mag niet de bedoeling zijn om op een blauwe maandag het viaduct af te breken en op de vrijgekomen grond vanaf nul iets nieuws op te bouwen waar Gent op dat moment toevallig het meeste nood aan heeft – of het nu een stadsboerderij, een park, woningen, sportterreinen of pop-upateliers zijn. De studie uit 2018 pleit niet voor een nieuwe en grootse Werf-van-de-Eeuw – ontwaren we daar een subtiele sneer aan het adres van de Oosterweelwerken? De toekomst van de fly-over is daarentegen een verhaal van geleidelijke transitie naar minder autoverkeer en even stapsgewijze buitengebruikname. Over de herbestemming van de ruimte die vrijkomt kan nagedacht worden tijdens het proces, en er moet ook plaats zijn voor experiment en tijdelijke invullingen. In de transitieperiode worden alternatieve mobiliteitsoplossingen ontwikkeld: P&R’s aan verschillende invalswegen, meer fietsassen, een shuttleverbinding vanuit de Gentse zuidrand over het viaduct.

Vervolgstudie
Na minister Weyts’ belofte in 2014 had die laatste het waarschijnlijk te druk met werf-van-de-eeuw Oosterweel. Vlaanderen bleef sindsdien redelijk stil over de plannen met de B401. Eind 2021 reserveerde de Vlaamse Regering een half miljoen euro om in nauw overleg met de stad de afbouw en eventuele afbraak van de fly-over aan de B401 in kaart te brengen – het vervolg op de studie uit 2018. Begin 2023 werd de projectoproep gelanceerd. Het resultaat mogen we ten vroegste in 2024 verwachten! Bij de Stad Gent bleef de soep het afgelopen decennium wél steeds heet, maar het is afwachten hoe heet ze uiteindelijk wordt opgediend. Gent wil verder met het transitieproces, maar begin februari 2023 waren de gevolgen van een nieuwe besparingsronde op de verschillende deelprojecten nog onduidelijk.

Deadline
De deadline voor Frontaalredacteurs is onverbiddelijk. Op het moment van publicatie (lente 2023) is misschien wél al duidelijk met welke ambities het transitieproces van de fly-over al dan niet verdergaat. De transitie wordt een verhaal van evolutie, niet van revolutie. We kunnen ons vinden in die visie, zolang die maar geen excuus wordt om de deadline om tot actie over te gaan te blijven vooruitschuiven. Met elke transitie zijn zoveel implicaties gemoeid dat het eigenlijk onmogelijk is die allemaal op voorhand te bedenken. De toekomst verbeelden is moeilijk, maar toch: voor hoeveel mensen zou het écht onmogelijk zijn om die luttele twee kilometer B401 met de tram af te leggen?

Dit artikel werd geschreven door Toby Lauwerier voor Frontaal (editie lente 2023), het magazine van Gents MilieuFront. Wil je ook 4x per jaar inspirerende en kritische Frontaal-artikels lezen op papier of digitaal? Word nu lid van GMF en geniet van Frontaal en tal van andere fijne voordelen!

Foto’s: Stad Gent, Freepik